Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
2 - ΜΙΚΡΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - 2 Γενική Επιμέλεια: Έλλη Δρούλια Σχεδιασμός-Καλλιτεχνική Επιμέλεια: Δημήτρης Ζαζάς Στο εξώφυλλο: Προσωπογραφία της Αικατερίνης Τρικούπη, π. 1845 Λάδι σε μουσαμά, 1,13Χ0,96 Βιβλιοθήκη της Βουλής, Αρχείο Κ. Τρικούπη Μακέτα εξωφύλλου: Ειρήνη Μανουσάκη Α΄ έκδοση: Φεβρουάριος 2012 © ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ Τηλ.: 210 370.72.27, fax: 210 370.72.94 e-mail: reference@parliament.gr ISBN 978-960-560-124-9 μB
ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ Η Μήτηρ μας Αικατερίνη Τρικούπη, το γένος Νικολάου Μαυροκορδάτου (1800-1871) δ΄ έκδοση ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΑΘΗΝΑ 2018
ΠΟΣΟΝ ΘΛΙΒΟΜΑΙ διότι οὐδέποτε ἐν ὅσῳ ἔζη ἡ Μήτηρ μας1 διῆλθε τοῦ νοός μου νὰ γράψω τὰ τοῦ βίου της. Εἶχε τοσαύτην εὐχέρειαν τοῦ διηγῆσθαι, ὥστε ἁπλῶς ἂν ἠκολούθει ἡ γραφίς μου τὰς ἐκ τοῦ στόματός της ῥεούσας ἀναμνήσεις θὰ ἠδύνατό τις ν’ ἀνεύρῃ ἐν αὐταῖς ὡραιοτάτας σελίδας τῆς ἱστορίας μας, ἀλλὰ τότε οὐδέποτε ἐσκέφθην τοιοῦτόν τι καὶ μόνον εὐχαρίστως τὴν ἤκουον διηγουμένην ποτέ μεν τοῦτο τὸ συμβάν, ποτέ δε ἐκεῖνο, χωρὶς ὅμως νὰ δίδω τὴν ἀπαιτουμένην προσοχὴν ὅπως ἀποτυπωθῶσι ταῦτα ἐν τῇ μνήμῃ μου καὶ δυνηθῶ ν’ ἀναπολήσω τώρα πλέον εἰμὴ ἀμυδρῶς ὅσα τότε ἤκουα. Ἦτο ἡ Μήτηρ μου ἡ τρίτη θυγάτηρ2 τοῦ Νικολάου Μαυροκορδάτου3 καὶ τῆς Σμαράγδας4 θυγατρὸς τοῦ Αὐθέντου Καρατζᾶ, ἀδελφὴ δὲ τοῦ Ἀλεξάνδρου Μαυροκορδάτου.5 Τοσοῦτον ἦτο ἀνεγνωρισμένη ἡ καλλονή της παιδιόθεν, ὥστε οἱ Γονεῖς της φοβούμενοι τοὺς Τούρκους ἀπέφυγον τὴν εἴσοδον εἰς τὴν οἰκίαν των παντὸς διδασκάλου ὅπως μὴ γίνῃ γνωστὸν ὅτι ὑπῆρχε χριστιανὴ νέα 7
ἐξαιρετικῆς ὡραιότητος καὶ ἀφαρπασθῆ διὰ τὰ χαρέμια. Ἐστερήθη οὕτω σχεδὸν ἐντελῶς παιδεύσεως κατὰ τὴν νεαράν της ἡλικίαν ἀλλὰ τοσοῦτον ἦτο ἰσχυρὰ ἡ θέλησίς της ὥστε εἰς τὸ μέλλον κατώρθωσε νὰ γίνῃ κάτοχος ὄχι μόνον τῆς Ἑλληνικῆς, ἀλλὰ καὶ τῆς Γαλλικῆς καὶ τῆς Ἀγγλικῆς, διαλάμψασα δι’ αὐτῶν ὡς σύζυγος τοῦ Πρέσβεως τῆς Ἑλλάδος εἰς τὰς Αὐλὰς τῶν Παρισίων καὶ τοῦ Λονδίνου. Εἶχε τὸ πνεῦμα ἐρευνητικὸν, ἀντιλαμβανομένη τῶν πάντων, εἶχε καὶ πόθον ἀκατάσχετον ὅπως προσοικειωθῇ ὅλων ὅσων ἐθεώρει ὠφελίμων, ὁ δὲ ἀπεριόριστος θαυμασμός της πρὸς τὸν Πατέρα μας, οὗτινος ἡ συμπεριφορὰ ἦτο λεπτοτάτη, δὲν ἤθελε κατ’ οὐδὲν νὰ ὑστερῇ αὐτῆς καὶ προσηρμόζετο καθ’ ὁλοκληρίαν εἰς τὰς ἕξεις του. Παρὰ τοῦ Πατρός της εἶχε λάβει φιλελευθέρους ἰδέας, διότι ὁ Νικόλαος Μαυροκορδάτος, ἄν καὶ ἀριστοκράτης τὸ γένος, ἦτο δημοκράτης τὸ φρόνημα καὶ ἐνέπνευσεν εἰς τὴν θυγατέρα του αἰσθήματα ἰσότητος, τηρῶν ὁ ἴδιος κατ’ ἐπιφάνειαν τὰς ἐθιμοτυπίας ὅλας τῶν Φαναριωτῶν αἵτινες ἦσαν πολύπλοκοι. Ἠρέσκετο ἡ Μήτηρ μας νὰ τὰς περιγράφῃ ἀλλὰ δὲν τὰς ἐνθυμοῦμαι, ἰδίως ἦσαν ἄξιαι προσοχῆς αἱ προσαγορεύσεις πρὸς ἰσοτίμους, καὶ πρὸς ὑποδεεστέρους τῶν Κυριῶν. Τὰ τελευταῖα ἐννέα ἔτη τῆς 8 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
ζωῆς του ὁ Πατὴρ τῆς Μητρός μας εἶχεν ἀπολέσει τὴν ὅρασίν του καὶ ὡς ἐκ τούτου ἡ θυγάτηρ εὑρίσκετο διαρκῶς πλησίον του, καὶ ἄν ποτε ἤρχετό τις πρὸς ἐπίσκεψιν καὶ δὲν ὑπῆρχεν ὁ ἀπαιτούμενος καιρὸς πρὸς ἀποχώρησιν τῆς Μητρός μας ἄνευ συναντήσεως, ἦτο ἠναγκασμένη νὰ φύγῃ εἰς ἱματ[ι]οθήκην τινὰ καὶ νὰ μείνη ἐντὸς αὐτῆς κεκρυμμένη μέχρις τῆς λήξεως τῆς ἐπισκέψεως. Ὅλαι, ἢ μᾶλλον αἱ πλεῖσται, τῶν Φαναριωτικῶν οἰκογενειῶν ὑπέφερον καταφανῶς μεγίστας στερήσεις κατὰ τὰ ἔτη τῆς Ἐπαναστάσεως, μόνη ἡ τῆς Μητρός μας καὶ ὑπηρέτριαν διετήρησεν καὶ τὴν ἐνδυμασίαν εἶχεν ὁπωσδήποτε κομψήν, πρὸς μεγίστην τῶν ἄλλων τοῦ Φαναρίου Κυριῶν ἔκπληξιν, διότι ταῖς ἦτο γνωστὸν ὅτι μετὰ τὸν θάνατον τοῦ Πατρός του, ὁ Ἀλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατελθὼν χάριν τῆς Ἐπαναστάσεως εἰς Ἑλλάδα συναπέφερεν ὅ,τι τιμαλφὲς ἐν τῇ οἰκογενείᾳ του ὑπῆρχεν, ἡ δὲ ἀκίνητος περιουσία ἐδημεύθη παρὰ τῆς Τουρκικῆς Κυβερνήσεως. Τὸ αἴνιγμα τῆς σχετικῆς ταύτης εὐμαρείας ἔγκειτο εἰς τήν, ἐν τῷ κρυπτῷ, νυχθημερὸν ἐργασίαν τῶν τριῶν Ἀδελφῶν τοῦ Μαυροκορδάτου, καὶ τῆς παρ’ αὐταῖς εὑρισκομένης θετῆς νέας. Αἱ κατασκευαζόμεναι Μπι - μπίλαι6 καὶ τὰ κεντήματα ἦσαν τοιαύτης τελειότητος καὶ καλλιτεχνίας ὡς πρὸς τὰ συμπλέγματα καὶ τοὺς χρωμα9 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
τισμούς, ὥστε ἀνεζητοῦντο μεθ’ ὑπερτίμησιν παρὰ τῆς μεταπράτιδος ἥτις κρυφίως παρελάμβανε τὰ ἐργόχειρα καὶ τὰ μετέφερεν εἰς τὰς Πρεσβείας καὶ τὰ Χαρέμια. Φαίνεται ὅτι ἓν κόσμημα ποδογύρου φορέματος, συγκείμενον ἐκ ρόδων, ἴων, καὶ ἄλλων ἀνθέων μετὰ τῶν φυλλωμάτων των ἐπωλήθη ἀπέναντι δώδεκα χιλιάδων γροσίων, καὶ τὰ γρόσια κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην εἰσοδυνάμουν μὲ τάλληρα. Μεθ’ ὑπερηφανείας ἠρέσκετο ἡ Μήτηρ μας νὰ ἀναφέρῃ ἑκάστοτε ὅτι ἐπὶ ἔτη συνετηρήθη ὁ οἶκός των διὰ τῆς ἰδιοχείρου ἐργασίας των ταύτης. Μέχρι τέλους τῆς ζωῆς της τὸ ἐργόχειρον δὲν ἀπέλειπε τῶν χειρῶν της, εἴτε κατασκευαζούσης ἱματισμοὺς διὰ πένητας εἴτε κομψοτεχνήματα ἀξίας. Ὅτε δὲ κατελθοῦσα ἐν Ἑλλάδι ἐπεσκέπτετο τὰς μεγάλας τοῦ τόπου Κυρίας, τὰς ἠρώτα πῶς διήρχοντο τὴν ἡμέραν των καὶ εἰς τί κατεγίνοντο καὶ ἤκουε αὐτὰς ἀπαντώσας «Καθησιὸ» ἐχούσας παραπλεύρως των ὅλα τὰ χρειώδη πρὸς κάπνισμα, ἔμενεν ἐμβρόντητος. Ἡ πατρικὴ τῆς Μητρός μας οἰκία εὑρίσκετο εἰς «Ἀρ - ναουτκιοή»7 καὶ ἐκ τῶν παραθύρων αὐτῆς εἶδε τοὺς Πατέρας τῆς Ἐκκλησίας συρομένους εἰς τὴν ἀγχόνην, εἶδε τὸν δωδεκαέτιδα Γεώργιον Μαυρομιχάλην8 μὲ λελυμένην τὴν χρυσήν του κόμην βαδίζοντα ἐν τῷ μέσῳ Τουρκικῆς 10 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
φρουρᾶς φερόμενον ὡς ὅμηρον. Εἶδε πάσης τάξεως χριστιανοὺς τυραννουμένους καθημερινῶς εἰς τὴν Φάλαγγα. Εἶδε καὶ τὸν προσφιλέστατον θεῖόν της,9 κατοικοῦντα ἀπέναντι τῆς οἰκίας της κρεμάμενον ἐκ τῶν παραθύρων του. Τοιοῦτος δὲ ὑπῆρξεν ὁ κλονισμός της ἐπὶ τῇ θέᾳ ταύτῃ ὥστε ἔπεσεν ἀναίσθητος ἐπὶ τοῦ δαπέδου τοῦ κοιτῶνος της καὶ ὑπέστη ἀσθένειαν ἐπὶ ἑβδομάδας σοβαράν. Τὰ δὲ δύο τέκνα τοῦ παρὰ τῶν Τούρκων κρεμασθέντος, ἀπογοητευμένα τῆς κοσμικῆς ζωῆς, εἰς πρώτην εὐκαιρίαν, ὁ μὲν υἱὸς ἐγένετο Μοναχὸς εἰς τὸ Ἅγιον Ὅρος,10 ἡ δὲ θυγάτηρ μοναχὴ τοῦ Ἁγίου Τάφου, ὅπου ἔχαιρον μεγίστης ἐκτιμήσεως ἀμφότεροι. Μετὰ πάροδον χρόνου, ἡμέραν τινά, ἀγαθὸς καὶ εὔσπλαχνος Τοῦρκος ἦλθε δρομαῖος εἰς τὴν οἰκίαν καὶ εἰδοποίησεν ἀσθμένων ὅτι ἐγένετο γνωστὸν ὅτι δύο νέαι χριστιαναὶ, ἡ Μήτηρ μας καὶ ἡ Ἐξαδέλφη της (ἄλλη Μαυροκορδάτου) κατοικοῦσα καὶ αὕτη ἐν Ἀρναουτκιοῄ ἦσαν ἐξαισίας καλλονῆς καὶ ἀπεφασίσθη νὰ τὰς παραλάβωσι αὐθωρεὶ καὶ τὰς μεταφέρωσιν εἰς τὰ χαρέμια, καὶ ἡ μὲν Ἐξαδέλφη τῆς Μητρός μας ἐν ἀπογνώσει ἐρρίφθη ἐντὸς ἀποξηραμένου τοῦ κήπου της φρέατος, ὁπόθεν ἐξῆλθεν κατόπιν παράφρων, τραυματισθεῖσα τὴν κεφαλήν, ἡ δὲ Μήτηρ μας παρακολουθουμένη ὑπὸ τῆς νεωτέρας της 11 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
Ἀδελφῆς καὶ τῆς θετῆς νέας, πηδήσασα ἐκ τοῦ παραθύρου ἔτρεξεν εἰς τὴν Γαλλικὴν Πρεσβείαν ὅπου δὲν ἐγένετο δεκτή. Τὴν αὐτὴν τύχην ἔλαβε καὶ εἰς τὰς ἄλλας Πρεσβείας, καὶ περιεπλανήθη καθ’ ὅλην τὴν νύκτα μεταξὺ τῶν Τούρκων ἄνευ ὅμως οὐδενὸς ἀπευκταίου ἐκτὸς μόνου τοῦ φοβεροῦ τρόμου. Περὶ τὴν αὐγὴν ἔμπνευσίς τις ἔφερεν εἰς τὴν μνήμην της τὸν καλοκάγαθον τῆς Ἀγγλικῆς Πρεσβείας Ἱερέα, καὶ προσελθοῦσα εἰς τὴν οἰκίαν του ἐπεκαλέσθη τὴν προστασίαν του. ὉLeaves ὄχι μόνον συμπεριεφέρθη εὐγενῶς ἀλλὰ καὶ μεγίστην συμπάθειαν καὶ καλοσύνην ἐξεδήλωσεν, ὑποσχεθεὶς καὶ τὴν Μητέρα, ἄν [ἦτο] δυνατὸν νὰ φέρῃ πλησίον τῶν πρὸς αὐτὸν προσφυγουσῶν, καὶ πλοῖον ν’ ἀνεύρῃ ἀναχωροῦν δι’ Ἑλλάδα ὅπως τὰς ἐπιβιβάσῃ ἀσφαλῶς ἐπ’ αὐτοῦ, συνέστησε μόνον ὅπως μὴ γίνῃ γνωστὸν ὅτι ἐφιλοξενοῦντο ἐν τῷ οἴκῳ του. Θελήσας δὲ νὰ καθησυχάσῃ τὴν Μητέρα ὡς πρὸς τὴν τύχην τῶν δραπετευουσῶν, μετέβη εἰς τὴν οἰκίαν Μαυροκορδάτου ὅπου ὅμως εὗρε μόνον τὴν μεγαλητέραν ὕπανδρον Ἀδελφὴν Σούτσου ἧς ὁ Σύζυγος πρὸ καιροῦ διετέλει ἐξόριστος, καὶ εὗρε αὐτὴν λίαν τεταραγμένην διότι πρὸ ὡρῶν εἶχον παραλάβει Τοῦρκοι Στρατιῶται τὴν Μητέρα της ὅπως διὰ βασάνωντὴν ἀναγκάσουν νὰ εἴπῃ ὅσα περὶ τοῦ Ἐπαναστάτου υἱοῦ της Ἀλεξάνδρου ἐγνώ12 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
ριζεν. Ἀλλὰ πρὶν ἀπέλθῃ τῆς οἰκίας ὁ Leaves, κατέφθασεν ἡ Μήτηρ ἥτις μετὰ δακρύων εὐγνωμοσύνης ἐδιηγήθη πῶς, ἐνῷ ἦσαν τὰ πάντα ἕτοιμα ὅπως διὰ τῶν συνήθων βασάνων δηλ: τῶν πεπυρακτωμένων λαβίδων, καὶ τῶν ἐξαγριωμένων Γαλῶν τὴν ἐκβιάσωσιν εἰς μαρτυρίαν, Τοῦρκος γείτων πρὸς ὃν τυχαίως εἰς περίστασίν τινα ἐφάνη εὐεργετική, προσέδραμε καὶ διεβεβαίωσε τὰς Τουρκικὰς ἀρχὰς ὅτι ἡ ἐκεῖ εὑρισκομένη Κυρία δὲν ἦτο ἡ Μήτηρ τοῦ Μαυροκορδάτου, διότι οὗτος ὡς γείτων ἐκείνης, κατοικῶν παραπλεύρως αὐτῆς, τὴν ἐγνώριζε καλῶς καὶ ἦτο ὅλως διάφορος τῆς ὑπὸ ἐξέτασιν Κυρίας, οὕτω ἐσώθη αὕτη ἐκ φοβερᾶς δοκιμασίας καὶ βεβαίου θανάτου. Ἡμέραι ἐν τούτοις παρήρχοντο καὶ ὁ εὐγενὴς Ἄγγλος Ἱερεὺς μεθ’ ὅλας του τὰς προσπαθείας δὲν ἠδύνατο νὰ ἐπιτύχῃ πρὸς ἀπόπλουν πλοῖον οὕτινος ὁ Πλοίαρχος νὰ συγκατετίθετο νὰ προσλάβῃ πρόσφυγας. Οἱ πάντες διετέλουν ὑπὸ τὸ κράτος φόβου τῆς τῶν Τουρκικῶν Ἀρχῶν ἐρεύνης ἥτις ἦτο εἰς ἄκρον αὐστηρά. Ὁ δὲ συνήθης τρόπος τῆς ἐρεύνης πρὸς ἀποκάλυψιν ἐπιβατῶν εἰς τὰ σιτοφόρα ἦτο ἡ διὰ βυθιζομένων λογχῶν ἐντὸς τῶν φορτίων τοῦ πλοίου ὅπου μόνον ἦτο δυνατὸν νὰ κρυβῶσιν οἱ ἀναχωροῦντες χριστιανοί, καὶ διὰ τοῦ μέσου τούτου ἡ ἀποκάλυψις ἦτο εὐχερής. Ἐπὶ τέλους πρωΐαν τινα, ὁ Leaves περιχαρὴς 13 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
ἀνήγγειλεν ὅτι τὸ ποθούμενον ἐπετεύχθη, καὶ ὅτι τὴν νύκτα θὰ παρελάμβανε τὰς φιλοξενουμένας του, καὶ τὴν Μητέρα των ἣν θὰ ἔσπευδε νὰ φέρῃ πλησίον των καὶ διὰ λέμβου τῆς ἐμπιστοσύνης του θὰ ἐπιβίβαζεν ἐπὶ ἀναχωροῦντος αὐθωρεὶ πλοίου δι’ Ἑλλάδα. ἠρώτησε δὲ τὴν Μητέρα μας τὶ ἐπεθύμει νὰ ἔχῃ ἐκ τῆς πατρικῆς οἰκίας καὶ ἐκείνη ἀπάντησε συγκεκινημένη «Τὴν ἐν τῷ κοιτῶνι μου εἰκόνα τῆς Παναγίας». Ἡ εἰκὼν Αὕτη δὲν ἦτο ἔργον τέχνης καὶ ἐν τούτοις οὐδέποτε ἐγκατελείφθη αὕτηπαρὰ τῆς Μητρός μου καὶ εἰς τὰ μᾶλλον μεμακρισμένα ταξείδια. εἶναι δὲ ἀξιοσημείωτον ὅτι αἰχμὴ λόγχης Τουρκικῆς τὴν διετρύπησεν ἐνῷ τὴν ἐκράτει ἐν τῇ ἀγκάλῃ της ἡ Μήτηρ μας ἐν τῇ κρύπτῃ της, καὶ οὕτω διέφυγε τὴν ἐκδορὰν αὕτη, ἣν ὑπέστη ἡ εἰκών. Μένει δὲ ἡ εἰκὼν μὲ τὰ ἀποτελέσματα τῆς λόγχης χωρὶς ποτὲ χρωστὴρ νὰ ἐπιδιορθώσῃ ταῦτα. Περὶ τὸ μεσονύκτιον ἡ προωρισμένη πρὸς μεταφορὰν λέμβος εἰσῆλθεν εἰς τὸ ὑπὸ τὴν οἰκίαν Leavesὑπόστεγον καὶ περιέμενεν πλησίον τῶν ἐν τῇ θαλάσσῃ βαθμίδων. Ἡ νύξ ἦτο ἀσέληνος, ἐπεκράτει δὲ νηνεμία ἄκρα ὅτε ἐν σιγῇ καὶ ἀγωνιώδει φόβῳ αἱ καταδιωκόμεναι ἐπέβησαν τῆς λέμβου ἥτις ἀπῆρε πορευομένη πρὸς τὸ πλοῖον, τοῦ διάπλου παρουσιάζοντος μεγάλους κινδύνους, διότι αἱ καθ’ ὁδόν 14 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
συναντήσεις ἦσαν ἀδιάκοποι καὶ συνεχεῖς, οἱ διασταυρούμενοι μεταξὺ τοῦ λεμβούχου καὶ τῶν πληρωμάτων τῶν ἄλλων λέμβων διάλογοι. ἡ διδομένη ὅμως διαρκῶς πληροφορία ὅτι ἡ λέμβος ἀνῆκεν εἰς Πρεσβείαν ἀπεμάκρυνε πᾶσαν ἐπισκόπησιν. Μετὰ τὴν ἐπὶ τοῦ πλοίου ἄνευ ἀπευκταίου ἀποτελέσματος ἔρευναν τῶν Τουρκικῶν Ἀρχῶν ἀνεχώρησε τοῦτο εἰς Ναύπλιον ὅπου κατὰ τὴν ἄφιξίν του συνέρευσεν ἡ πόλις ὅλη πρὸς ὑποδοχὴν τῆς οἰκογενείας τοῦ Μαυροκορδάτου καὶ συνώδευσαν αὐτὴν εἰς τὴν οἰκίαν του. Μεταξὺ τοῦ πλήθους ἦτο καὶ ὁ Πατήρ μας ὅστις ἀπέφυγε νὰ πλησιάσῃ τὰς Κυρίας διότι ὁ Μαυροκορδάτος τοῦ εἶχε προτείνει γάμον μεταξὺ αὐτοῦ καὶ τῆς Ἀδελφῆς του Αἰκατερίνης λέγων ὅτι ἦτο μοναδικῆς καλλονῆς, εὐφυΐας καὶ καλοσύνης, ἀλλ’ ὁ Πατήρ μας ἀπέκρουσε διαρρήδην τὴν τοιαύτην πρότασιν εἰπὼν ὅτι οὗτος μόνον εἰς γάμον θὰ ἤρχετο ἄν ποτε ἐλάμβανεν αἴσθημα ἰσχυρὸν πρὸς νέαν τινά.11 Καὶ εἰς τὴν Ἀδελφήν του ὁ Μαυροκορδάτος εἶχε γράψει πρὸ χρόνων ὅτι εἶχε φίλον νέον τινὰ καλούμενον Τρικούπην ὅστις ἦτο πολὺ ἀνώτερός του καὶ κατὰ τὴν παιδείαν καὶ κατὰ τὴν εὐφράδειαν καὶ ῥητορικὴν καὶ τὴν λεπτότητα τῆς συμπεριφορᾶς, προσέθηκε δὲ ὅτι ἦτο καὶ πλούσιος καὶ τῇ ἐδήλωσεν ὅτι διακαής του πόθος ἦτο νὰ 15 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
ἔβλεπεν αὐτὸν Σύζυγόν της, ἀλλ’ ἡ Μήτηρ μας ἔχουσα ἀτομικὴν ἐλευθερίαν ἰδεῶν δὲν συνεμορφοῦτο μὲ τὰς ἐν Κωνσταντινουπόλει παραδεδεγμένας συνηθείας τῆς ὑπακοῆς τῶν νεανίδων εἰς τὰς ἀποφάσεις τῶν οἰκείων των ὡς πρὸς τὰ ζητήματα τῶν συνοικεσίων καὶ ἀπήντησεν εἰς τὸν Ἀδελφόν της νὰ ἐγκαταλείψῃ πᾶσαν σκέψιν περὶ Τρικούπη διότι δυνατὸν ὁ φίλος του οὗτος νὰ ἔχῃ ὅσα τῷ ἀποδίδει προτερήματα ἀλλ’ ὅτι ταῦτα οὐδόλως τὴν ἕλκυον καὶ δὲν ἐννόει νὰ συζευχθῇ ποτὲ ἄνδρα τὸν ὁποῖον νὰ μὴ συμπαθήσῃ πρὸ τοῦ Γάμου. Παραδόξως ὅμως μόλις μακρόθεν συνηντήθησαν τὰ βλέμματά των κατὰ τὴν ὥραν τῆς ὑποδοχῆς ἐγεννήθη ἑκατέρωθεν αἴσθημα ἀκαριαῖον διαρκέσαν μέχρι τοῦ τέλους τῆς ζωῆς των. Ἡ ὡραιότης τῆς Μητρός μας τοσαύτην ἐνεποίησεν ἐντύπωσιν ἐν Ναυπλίῳ ὥστε καθημερινῶς καὶ νέα αὐτοσχέδια ποιήματα ἐψάλλοντο ἐν τοῖς ὁδοῖς περὶ αὐτῆς. Ὁ Γάμος τῶν Γονέων μας δὲν ἐβράδυνε νὰ γίνῃ, ἀλλὰ πρὸς ἀποφυγὴν συγκεντρώσεως κατὰ τὴν τέλεσιν τοῦ μυστηρίου εἰς οὐδένα ἐποίησαν λόγον περὶ τῆς ἀποφασισθείσης ἡμέρας δηλ: τῆς 7ης Ἰανουαρίου τοῦ 1826, τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου καὶ ἐνῷ ἐσυνεδρίαζεν ἡ Κυβέρνησις12 ὁ Πατήρ μας ἀπεσύρθη ἡσύχως αὐτῆς, μετὰ βραχύτατον χρόνον τὸν ἠκολούθησεν ὁ θεῖός μας. Παρα16 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
τηρήσαντα τὰ ἄλλα μέλη τὴν ἀπουσίαν των ταύτην, ὑποπτεύθησαν ὅτι τελεῖται ὁ Γάμος καὶ ἔσπευσαν εἰς τὴν ἐκκλησίαν ὅπου πράγματι εὑρέθησαν πρὸ τοῦ τέλους τῆς ἱεροτελεστίας καὶ συνώδευσαν τοὺς νεονύμφους εἰς τὴν οἰκίαν των. Ἐκ τῆς ὥρας ἐκείνης ἤρχισεν διὰ τὴν Μητέρα μας ἡ κοινωνική της δρᾶσις, διότι ὁ οἶκος τοῦ Πατρός μας ἀπετέλεσε κέντρον εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς καθημερινῶν συναθροίσεων πολιτικῶν φίλων, Κυριῶν καὶ ἄλλων, ὥστε ἐκ τῆς ἐρημητικῆς ζωῆς τοῦ Ἀρναουτκοΐ εὑρέθη ἡ Μήτηρ μας, μετὰ τὸν γάμον της, ἠναγκασμένη νὰ περιποιῆται ὅλον τὸν τοῦ Ναυπλίου πληθυσμὸν τὸν προσερχόμενον πρὸς αὐτήν, καὶ νὰ ὑποδέχεται τοὺς πάντας προσηνῶς εἴτε ἦσαν εἰς αὐτὴν γνωστοί, εἴτε ἄγνωστοι. Καὶ ξένοι περιηγηταὶ τὴν ἐπεσκέπτοντο. Εἷς δέ, οὗτινος τὸ βιβλίον ἐθεωρήθη σπουδαῖον, ἐν Ἀγγλία, ἔλεγε περὶ τῆς Μητρός μας ὅτι ἐξ ὅλων «ὅσων εἶδε καλλονῶν ἐν Ἑλλάδι ἡ ὡραιοτέρα κατὰ πολὺ ἦτο ἡ Σύζυγος τοῦ Τρικούπη καὶ ἡ Ἀδελφὴ τοῦ Μαυροκορδάτου». Ἐπὶ Κυβερνήτου ὁ Καποδίστριας ἐσύχναζεν εἰς τὴν οἰκίαν της καὶ ἐξήρχετο πολλάκις καὶ εἰς περίπατον μετ’ αὐτῆς, τὴν συνεβούλευε δὲ νὰ καταγίνει εἰς τὴν Γαλλικὴν διότι ἕνεκεν τῆς θέσεως καὶ τῆς ὑπεροχῆς τοῦ Συζύγου 17 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ 2- Η μήτηρ μας
της ἦτο καταφανὲς ὅτι θὰ μετέβαινεν εἰς τὰς Αὐλὰς τῆς Εὐρώπης καὶ θὰ τῇ ἦτο δυσάρεστον νὰ καθυστερῇ κατὰ τοῦτο. Οὗτος δὲ ἐπέμενε νὰ δίδῃ καὶ συναναστροφὰς ἂν καὶ ὁ ἐν Αἰγίνῃ οἶκος της δὲν ἦτο κατάλληλος πρὸς τοιαύτας ὑποδοχὰς καὶ τῇ ἔλεγεν, ὅπως τὴν ἐνθαρρύνῃ, ὅτι ὅσον μεγαλύτερος ὁ συνωστισμὸς τόσον ἐθεωρεῖτο εἰς τὴν Εὐρώπην ἐπιτυχεστέρα ἡ συναναστροφὴ καὶ τοῦτο ἔλεγεν ὅπως ἀποσβέσῃ τοὺς ἐνδοιασμούς της ὡς πρὸς τὴν παρουσίαν τῶν ξένων Ναυάρχων καὶ ἀξιωματικῶν. Καὶ περὶ πολιτικῶν πραγμάτων συνεχῶς τῇ ὡμίλει ὁ Καποδίστριας, δὲν παρέλειπε δὲ ποτὲ ἡ Μήτηρ μας εὐκαιρίαν ὅπως ἀποδοκιμάσῃ τὴν συμπεριφοράν του πρὸς τοὺς ἄνδρας τοῦ Ἀγῶνος καὶ τὸ τοιοῦτον τοσοῦτον τὸν δυσηρέστη ὥστε ἡμέραν τινὰ παρασυρθεὶς ἐκ τῆς συζητήσεως τῇ εἶπεν «Ἂν ἠδυνάμην θὰ ἐξαλείφοντοὅλοι οἱ ἄνω τῶν 40ἐτῶν Ἕλληνες». «Ἄρα καὶ ὁ σύζυγός μου καὶ ὁ ἀδελφός μου», παρετήρησεν ἡ Μήτηρ μας καὶ ὁ Κυβερνήτης ἀπάντησε «Πᾶς κανὼν ἔχει καὶ τὰς ἐξαιρέσεις του». Ὅταν δὲ ὁ Πατήρ μας διεφώνησεν μετὰ τοῦ Καποδιστρίου καὶ οὗτος τὸν ἔστειλεν εἰς ἐξορίαν, ὁ Πατήρ μας ἐπὶ προφάσει τῆς ὑγείας τῆς οἰκογενείας του παρεκάλεσε νὰ μὴ σταλῇ εἰς Ὕδραν ὅπου οἱ ἄλλοι ἐξόριστοι, καὶ τοῦτο διότι ἀποτροπιάζετο τὰς συνωμοσίας καὶ τὰ ἔκ18 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
ρυθμα μέτρα, καὶ ἐνῷ μὲν τῷ ἐδόθη ἡ ὑπόσχεσις ὅτι θὰ μετέβαινεν ἀλλαχοῦ, ἅμα τὸ πλοῖον τὸ φέρον αὐτὸν μετὰ τῆς οἰκογενείας του ἐξῆλθον τοῦ λιμένος, ὁ πλοίαρχος ἐστράφη πρὸς τὴν Ὕδραν καὶ παρατηρήσεως γενομένης ἀπήντησεν ὅτι αὕτη ἦτο ἡ ῥητὴ διαταγὴ τοῦ Καποδιστρίου! Καὶ μεθ’ ὅλας τὰς προτροπὰς τοῦ Πατρός μου ἐπέμενε νὰ τοὺς μεταφέρῃ αὐτοῦ. Οἱ Ὑδραῖοι εἶναι γνωστὸν ὅτι ἔτρεφον ἀπεριόριστον ἐκτίμησιν πρὸς τὸν Πατέρα μας καὶ ὡς ἐκ τούτου, ὁ Λάζαρος Κουντουριώτης ὅστις οὐδέποτε εἰσήρχετο εἰς ἄλλου οἰκίαν ἐπεσκέφθη ἐξαιρετικῶς τὴν Μητέρα μας καὶ ἔμεινε συνδιαλεγόμενος μετ’ αὐτῆς ἐπὶ πολὺ πρὸς κατάπληξιν τῶν συμπολιτῶν του. Ἡ Μήτηρ μας ἐθαύμασε τὸν πλοῦτον τῆς οἰκογενείας Κουντουριώτη λέγουσα ὅτι διαμερίσματα μεγάλα τῆς οἰκίας των ἦσαν πλήρη ἄλλο μὲν ἀργυρῶν σκευῶν, ἄλλο χαλκῶν, ἄλλο βαρυτίμων ὑφασμάτων καὶ οὕτω ἐφ’ ἑξῆς. Αἱ οἰκοδέσποιναι τῆς Ὕδρας εἶχον τὴν συνήθειαν νὰ διέρχωνται ὥρας πολλὰς καὶ νὰ δέχωνται εἰς τὰ μαγειρεῖά των. Ταῦτα ἦσαν μεγαλοπρεπῆ καὶ λάμποντα ἐκ καθαριότητος, ἔχοντα εἰς τὸ βάθος αὐτῶν ἀνάκλιντρα ὅπως αἱ Αἴθουσαι, καὶ ἡ λέξις Μαγειρεῖα ἐφαίνετο ὡς παραφωνία. Κατὰ τὴν Ἀντιβασιλείαν ἡ Armansberg13 ἠθέλησε 19 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
νὰ λάβῃ στάσιν Βασιλίσσης ἀλλ’ ἀντιλήφθη ταχέως ὅτι τὸ τοιοῦτον ἀπέναντι τῆς Μητρός μας θὰ ἦτο ματαιοπονία καὶ ἤλλαξε τακτικὴν προσπαθήσασα νὰ τὴν φέρῃ εἰς διάστασιν μετὰ τῶν Κυριῶν τοῦ Ναυπλίου ἀπευθύνουσα πρὸς αὐτὴν ἐρωτήσεις περὶ τῆς ποιότητος μιᾶς ἑκάστης τούτων, ἀλλ’ ἀπέτυχεν οἰκτρῶς διότι οὐδεμίαν διαφώτισιν ἐλάμβανεν ὥστε νὰ δύναται νὰ ποιήσῃ χρῆσιν αὐτῆς, ἐνῷ ἄλλαι Κυρίαι ὑπέπεσαν εἰς τὴν παγίδα ταύτην προκαλέσασαι πικρὰ παρὰ πολλῶν παράπονα. Κατὰ τὸ 1831 ἀναγινώσκουσα ἡ Μήτηρ μας τὴν ἱστορίαν τῆς Ἑλλάδος εἶπεν εἰς τὸν Πατέρα μας «Ἂν τὸ τέκνον μας εἶναι υἱὸς θὰ τὸν ὀνομάσωμεν Χαρίλαον διότι ὅπως ὁ τῆς ἱστορίας Χαρίλαος ἦτο ‘ἡ χαρὰ τοῦ λαοῦ’ ὁ υἱός μας θὰ εἶναι ‘ἡ χαρὰ ἡ ἰδική μας’». Καὶ ὁ Ναύαρχος Μιαούλης πράγματι μετ’ ὀλίγον ἐβάπτισε τὸν ἀδελφόν μου Χαρίλαον. Ὅτε ἀνεχώρησεν ἡ Μήτηρ μας εἰς Παρισίους, τοῦ Πατρός μας διορισθέντος πρεσβευτοῦ εἰς Ἀγγλίαν, ἦτο ἤδη κάτοχος τῆς Γαλλικῆς ὥστε μόλις ἀφιχθεῖσα ἐκεῖ καὶ εἰδοποιηθεῖσα ὅτι θὰ ἐγίνετο ἀμέσως δεκτὴ εἰς τὴν Αὐλὴν ἄνευ τῶν συνήθων εἰς τὰς παρουσιάσεις διατυπώσεων, προσῆλθεν ἐνώπιον τῆς Βασιλίσσης καὶ ἔτυχε φιλοφρονεστάτης ὑποδοχῆς, πρὶν δὲ ἀποχωρήσῃ τῇ εἶπεν ἡ 20 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
Amélie14 ὅτι κατὰ τὴν ἐν Παρισίοις διαμονήν της θὰ τὴν ἔβλεπεν εὐχαρίστως εἰς τ’ Ἀνάκτορα καθ’ ἑκάστην ἑσπέραν ὅπου τακτικῶς διένυον τὰς ὥρας ταύτας πλησίον Της αἱ θυγατέρες15 καὶ ἡ Νύμφη της Orléans μετὰ τῶν ἐργοχείρων των, καὶ ὅτι αἱ Πριγκήπισσαι θὰ ἐπροθυμοποιοῦντο νὰ τὴν διαφωτίσωσιν εἰς πᾶσαν τυχὸν ἀπορίαν της, καὶ τὴν ὀδηγήσωσι καὶ ὡς πρὸς τὰ καθέκαστα τῆς πολυπλόκου ἐπισήμου ἐνδυμασίας κατὰ τὴν ὑποδοχὴν τῆς Αὐλῆς τοῦ Ἁγίου Ἰακώβου.16 Ὅταν τὸ ἑσπέρας ἡ Μήτηρ μας εἰσῆλθεν εἰς τὴν Βασιλικὴν Αἴθουσαν εὗρε τὴν Βασίλισσαν καθημένην εἰς τὸ βάθος αὐτῆς, πλησίον στρογγύλης μεγάλης τραπέζης, ἔχουσαν πέριξ της τὰς Πριγκηπίσσας ὅλας κρατούσας ἑκάστης ἀνὰ χεῖρας ἐργόχειρόν τι ὅπως καὶ αὐτὴ αὕτη ἡ Βασίλισσα ἔφερον δὲ ἅπασαι ἁπλουστάτην περιβολήν. Ὅλαι ἠγέρθησαν ἅμα τῇ ἐμφανίσει τῆς Μητρός μας, ἐκτὸς μόνον τῆς Α.Μ. ἥτις ἔμεινε καθημένη καὶ ἥτις μειδιάσασα τῇ ἔνευσε διὰ κλίσεως τῆς κεφαλῆς, διὰ τοῦ βλέμματος καὶ τῆς χειρὸς νὰ λάβη θέσιν παραπλεύρως της, καὶ ἀσπασθεῖσα αὐτὴν ἐπαρουσίασεν εὐθὺς κατὰ πρῶτον τὴν Νύμφην της Δούκισσαν τοῦ Orléans καὶ μετ’ αὐτὴν ὀνομαστὶ τὰς θυγατέρας της καὶ ἤρχισε νὰ ἐρωτᾶ πολλὰ περὶ Ἑλλάδος. Μετ’ ὀλίγον ἐγενικεύθη ἡ ὁμιλία ὅτε μία τῶν Πριγκη21 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
πισσῶν ἠρώτησεν ἄν πράγματι ἐν Ἑλλάδι ὑπῆρχεν ἰδιόρρυθμόν τι χρωματιστὸν λεπτὸν ἐργόχειρον ἄγνωστον ἐν Εὐρώπῃ; Ὅλαι δὲ καὶ αὐτὴ ἡ Βασίλισσα ἐξέφρασεν ἐπιθυμίαν ὅπως ἴδωσι πῶς κατασκευάζεται τοῦτο, καὶ ἡ Μήτηρ μας τὴν ἐπαύριον ἔλαβε μεθ’ ἑαυτῆς τὰ χρειώδη πρὸς τὴν ἐργασίαν ταύτην, ἀλλ’ ἔφερε πρὸς τούτοις καὶ διάφορα μικρὰ ἀντικείμενα, ἔργα τῶν χειρῶν της, καὶ τὰ προσέφερεν εἰς τὰς παρευρισκομένας πρὸς μέγιστον ἐνθουσιασμόν των, ἀλλ’ ἐπειδὴ αἱ Μπιμπίλαιδὲν ἦσαν ὅσαι καὶ αἱ Πριγκήπισσαι, καὶ οὐδεμία τούτων παρεδέχετο νὰ ὑποχωρήσῃ πρὸς ἄλλην, αὐτοστιγμεὶ ἀπεφασίσθη νὰ τεθῶσιν εἰς κλῆρον καὶ ἐγένετο ἡ κλήρωσις ἐν πλήρει ἱλαρότητι. Τοσοῦτον δὲ ἐγεννήθησαν στεναὶ αἱ σχέσεις τῆς οἰκογενείας τοῦ Louis-Philippe καὶ τῶν Γονέων μας ἕνεκεν τῶν ἑσπερινῶν τούτων ἐν τοῖς Ἀνακτόροις συναντήσεων, ὥστε καὶ κατὰ τὴν τελευταίαν δωδεκαετὴ πρεσβευτικὴν διαμονὴν τῶν Γονέων μας ἐν Ἀγγλίᾳ οἱ ἐξόριστοι Πρίγκηπες ἐσύχναζον εἰς τὴν Ἐλληνικὴν Πρεσβείαν καὶ ὁ Δούξ d’Aumale17 ἔστελλε προσκλήσεις ἀπαύστως εἰς τὴν πλησίον τοῦ Λονδίνου ὡραίαν ἔπαυλίν του ὅπου, κατ’ ἔτος εἰς ὡρισμένην ἡμέραν ἤρχοντο πανταχόθεν τὰ μέλη τῆς οἰκογενείας Orléans ὅπως λάβωσιν μέρος εἰς τὴν ἐν τῷ 22 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
κήπῳ του Foire18 ἥτις ἐδίδετο εἰς ἀνάμνησιν τῶν Foires τοῦ St. Cloud.19 Ὁ δούξ d’Aumaleἦτο ὁ μόνος πλούσιος τῆς οἰκογενείας. Κατὰ τὸν θάνατον δὲ τῆς δουκίσσης d’ Orléans20ὁ μόνος κληθεὶς Πρέσβυς εἰς τὴν κηδείαν ἦτο ὁ Πατήρ μας, καὶ ἡ μόνη διπλωματικὴ ἅμαξα ἡ παρακολουθήσασα κατὰ διαταγὴν τὴν ἐκφορὰν ἦτο ἡ τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας, πρὸς μεγίστην δυσφορίαν τοῦ λοιποῦ Διπλωματικοῦ Σώματος. Εἰς τὸ Λονδῖνον ἡ Μήτηρ μας ἀφίκετο ἡμέρας τινὰς πρὸ τῆς μεγάλης τῶν Ἀνακτόρων δεξιώσεως τῆς ὀνομαζομένης ἐν Ἀγγλίᾳ «Drawing Room»21καὶ ἥτις γίνεται μετὰ μεγίστης ἐπισημότητος. Ἡ Μήτηρ μας θὰ ἐπαρουσιάζετο εἰς τὴν τελετὴν ταύτην πρὸς τὸν Γουλλιέλμον IV,22 τοῦ Πατρός μας ἐπιδώσαντος τὰ διαπιστευτήριά του τὴν προηγουμένην ἡμέραν. Οὐδεὶς τῆς Ἀγγλικῆς κοινωνίας εἶχεν εἰσέτι ἴδει τὴν Μητέρα μας ὥστε ἰδέαν δὲν εἶχον οἱ ἐν ἀναμονῇ εὑρισκόμενοι ἐν τῷ εὑρεῖ προθαλάμῳ τῆς Αἰθούσης τῆς Αὐλῆς τοῦ «Ἁγίου Ἰακώβου» Διπλωμᾶται, Ὑπουργοὶ καὶ Δοῦκες μετὰ τῶν Κυριῶν των περὶ αὐτῆς πρὸ τῆς τελετῆς ταύτης καὶ ἡ περιέργεια ἦτο μεγάλη διότι τὸ πρῶτον θὰ ἐνεφανίζετο Ἑλληνὶς ἐν τῷ Διπλωματικῷ σώματι τοῦ Λονδίνου. Ἀστειότητες διεσταυροῦντο εἰς βάρος της καὶ ἡ εὐθυμία ἦτο γενικὴ μεταξὺ τῶν Κυ23 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
ριῶν, ἠρώτουν ἡ μία τὴν ἄλλην ἂν θὰ ἔφερε πασσούμιαἢ θὰ ἠδύνατο νὰ βαδίσῃ ἐπὶ τοῦ στίλβοντος δαπέδου. Ἂν θὰ ἐφαίνοντο μακρόθεν τὰ τῆς ἀνατολῆς ψιμύθια κτλ. κτλ. Ὅτε παρετηρήσασαι Κυρίαν σπανίας καλλονῆς, μεγαλοπρεπείας καὶ χάριτος εἰσερχομένην εἰς τὴν αἴθουσαν καὶ ἐνδεδυμένην πολυτελῶς καὶ ἀμέμπτως, συνοδευομένην παρὰ Κυρίου φέροντος στολὴν παρεμφερῆ τῆς τοῦ Πρέσβεως τῆς Βαβαρίας ἐστράφησαν μετὰ περιεργείας πρὸς τὸν ἐπὶ τῶν ὑποδοχῶν τελετάρχην ὅστις ἐχαιρέτα ἐδαφιαίως τοὺς εἰσερχομένους ἀναμένουσαι ν’ ἀκούσωσι ποῖοι οἱ ξένοι οὗτοι ὅτε ἤκουσαν αὐτὸν λέγοντα μεγαλοφώνως, «Ὁ Πρεσβευτὴς τῆς Ἑλλάδος καὶ ἡ Κυρία Τρικούπη». Ἡ ἐνδυμασία τῆς Μητρός μας χάρις εἰς τὰς συμβουλὰς καὶ τὰς ὁδηγίας τῶν Γαλλίδων Πριγκηπισσῶν ἦτο ὄχι μόνον ἀνεπίληπτος, ἀλλὰ καὶ πλουσία καὶ ὡραιοτάτη, ἡ δὲ ὑπόκλισίς της πρὸς τὰς παρισταμένας τελεία, ὅπως καὶ ἡ πρὸ τοῦ Βασιλέως ἥτις παρουσίαζε δυσχερείας καὶ εἰς τὰς μᾶλλον πεπειραμένας ἕνεκεν τοῦ μακροῦ μανδύα ὅστις εὐκόλως παρεκώλυε τὰς κινήσεις τῆς φερούσης αὐτόν, ἀλλὰ καὶ ταύτην εἶχε διδαχθῆ ἐπανειλημμένως παρὰ τῶν Πριγκηπισσῶν ὥστε οὐδεμίαν στενοχωρίαν ἠσθάνθη κατὰ τὴν κρίσιμον στιγμὴν τῆς παρουσιάσεως· ὁ δὲ Βασιλεὺς τοσοῦτον ἐθέλχθη ἐπὶ τῇ θέᾳ της ὥστε καὶ 24 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
τῇ ὡμίλησεν ἐπί τινα λεπτὰ τῆς ὥρας, πρᾶγμα ὅλως ἀσύνηθες εἰς τὰς τοιαύτας τελετάς. Περὶ τοῦ Drawingroomτούτου, τοῦ λαβόντος χώραν χάριν τῆς ἑορτῆς τοῦ Βασιλέως, γράφει ἔν τινι δημοσιευθείσῃ ἐπιστολῇ τῆς 29ης Μαΐου τοῦ 1834 ἡ Δούκισσα τοῦ Dino,23 ἡ ἐκ - τελοῦσα χρέη οἰκοδεσποίνης εἰς τὴν Γαλλικὴν Πρεσβείαν ὡς Ἀνεψιὰ τοῦ Τalleyrand24 ὅστις κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἀντιπροσώπευε τὴν Γαλλίαν ἐν Λονδίνῳ, ὅτι «διήρκεσε 3ὅλας» ὥρας διελθόντων πρὸ τῆς Βασιλικῆς οἰκογενείας πλέον τῶν χιλίων ὀκτακοσίων ἀτόμων καὶ ὅτι ἀπέκαμον ἐκ τῆς κοπώσεως ὅλαι αἱ τοῦ Διπλωματικοῦ Σώματος Κυρίαι, ἐκτὸς μόνον τῆς ὡραίας Συζύγου τοῦ νεοαφιχθέντος Πρεσβευτοῦ τῆς Ἑλλάδος ἥτις ἄνθεξε λαμπρὰ καὶ ὡς ἐκ τῆς ἕξεως τῆς ὀρθοστασίας τῶν θρησκευτικῶν τελετῶν της, καὶ τῆς κατεχούσης αὐτὴν περιεργείας καὶ ἀπορίας ἐκ τοῦ ἐκτυλισσομένου πρὸ αὐτῆς θεάματος, ἀπευθύνουσα πρός με ἐνίοτε καὶ σκέψεις της καὶ διασκεδαστικὰς παρεξηγήσεις ὡς λόγου χάριν ὅτε εἶδε τὸν lord Chancelier νὰ διέρχεται φέροντα τὸν μεγαλοπρεπὴ Μανδύαν του καὶ τὴν λευκὴν μακρὰν Φενάκην καὶ κρατοῦντα ἀνὰ χεῖρας τὸν χρυσοκέντητον Σάκκον, τὸν περιέχοντα τὰς Σφραγίδας τοῦ Κράτους, τὸν ἐξέλαβε δι’ Ἀρχιεπίσκοπον κρατοῦντα τὸ Εὐαγγέλιον, καθίστα 25 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
δὲ τὴν παρεξήγησιν ταύτην ἔτι μᾶλλον διασκεδαστικὴν ὡς ἐφαρμοζομένης τῆς ἰδιότητος τοῦ κληρικοῦ εἰς τὸν λόρδον Βrougham».25 Τὴν ἑσπέραν τῆς αὐτῆς ἡμέρας ἐδόθη μέγα Διπλωματικὸν γεῦμα εἰς τὸ Ὑπουργεῖον χάριν τῆς ἑορτῆς τοῦ Βασιλέως. Προσεκλήθησαν δὲ παρὰ τοῦ Παλμερστῶνος26 διὰ πρώτην φορὰν καὶ αἱ Κυρίαι τῶν Πρέσβεων δηλ: ἡ Δούκισσα τοῦ Dino, ἡ Πριγκήπισσα τοῦ Lieven27 καὶ ὅλαι αἱ ἄλλαι καθὼς καὶ ἡ Μήτηρ μας. Τὴν ἐπαύριον δὲ κατέκλυζον τὴν Ἑλληνικὴν Πρεσβείαν τὰ ἐπισκεπτήρια καὶ αἱ προσκλήσεις. Ἡ παρουσία τῆς Μητρός μας ἔκτοτε ἐθεωρήθη ἀπαραίτητος εἰς τὰς κοινωνικὰς τῆς Ἀγγλίας συναθροίσεις καὶ ἐπειδὴ ὁ Πατήρ μας πρὸ τῆς Ἐπαναστάσεως διήρχετο ἐπὶ ἔτη τὰς διακοπὰς τῶν μαθημάτων τῶν Πανεπιστημίων Πίζης καὶ κατόπιν Παρισίων εἰς τὴν ἔπαυλιν τοῦ λόρδου Γυλφόρδου,28 ὄχι μακρὰν τοῦ Λονδίνου ὅπου ἐσύχναζον πολλὰ μέλη τῆς Ἀγγλικῆς ἀριστοκρατίας, ἐπροθυμοποιήθησαν ταῦτα ὅπως ἐπιδείξωσι πρὸς αὐτὸν ἐκτίμησιν καὶ τὸν ἐπεσκέφθησαν πρῶτοι παρὰ τὴν παραδεδεγμένην ἐθιμοτυπίαν, τῆς πρώτης ἐπισκέψεως προερχομένης ἐκ τῶν ἀφικνουμένων Πρεσβευτῶν πρὸς τὰς τοῦ τόπου οἰκογενείας. Μετὰ τὰς τυπικὰς δεξιώσεις τῶν Γονέων μου παρὰ τῶν διαφόρων μελῶν τῆς Βασιλικῆς 26 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
Οἰκογενείας, ἡ Δούκισσα τοῦ Kent,29 Μήτηρ τῆς 15 - ετοῦς Πριγ[κηπίσσης] Βικτωρίας,30 καὶ μελλούσης Βασιλίσσης προσεκάλει αὐτοὺς συνεχῶς εἰς μικρὰς ἑσπερίδας κατὰ τὰς ὁποίας ἡ νεαρὰ Ἡγεμονὶς προσεπάθει νὰ ἔχῃ διαρκῶς πλησίον της τὴν Μητέρα μας, ἐκδηλοῦσα πρὸς αὐτὴν ἰδιάζουσαν συμπάθειαν, ἣν καὶ διετήρησε καὶ μετὰ τὴν εἰς τὸν θρόνον ἄνοδόν της, πολλὰς δὲ ἐπιδαψίλευεν εἰς τὴν ὅλην οἰκογένειάν μας, ὡς Βασίλισσα, ἐξαιρετικὰς περιποιήσεις, μὴ παραλείπουσα νὰ διαμηνύῃ εἰς ἑκάστην τοιαύτην ἔνδειξιν εὐνοίας Της διὰ τοῦ τελετάρχου της, εἴτε ἐγγράφως εἴτε προφορικῶς, ὅτι αὕτη ἐγίνετο προσωπικῶς πρὸς τὸν Κύριον καὶ τὴν Κυρίαν Τρικούπη. Καὶ τὸν Χαρίλαον Γραμματέα ὄντα τῆς Ἑλληνικῆς Πρεσβείας προσεκάλει εἰς Βασιλικὰ Γεύματα, ἐνῷ οὐδεὶς Γραμματεὺς Πρεσβείας οὐδέποτε παρεκάθισεν εἰς τοιαύτην τῆς Ἀγγλικῆς Αὐλῆς Ἑστίασιν. Κατὰ τὰς πρώτας ἡμέρας τῆς διαμονῆς τῆς Μητρός μας ἐν Λονδίνῳ παρέστη αὕτη καὶ εἰς δύο μεγαλοπρεπεστάτας τελετάς: τὴν τῆς ἐκλογῆς τοῦ Δουκὸς τοῦ Wellington31 ὡς Chancellor τοῦ Πανεπιστημίου τοῦ Oxford καὶ τὴν τῆς «Musical Festival» εἰς τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Westminster ἥτις ἐλάμβανεν χώραν τότε καθ’ ἑκάστην πεντηκονταετηρίδα. Τὸ θέαμα ἦτο λαμπρόν. 27 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
28 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
29 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
Τὸ Διπλωματικὸν Σώμα ἐν Ἀγγλίᾳ συνέκειτο κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην ἐκ διακεκριμένων προσώπων ὡς τοῦ Talleyrand, τοῦ Esterhazy32 (οὕτινος ἡ ἐπίσημος στολὴ ἐθάμβωνε ἐκ τῶν πολυτίμων λίθων) τῆς πριγκ[ηπίσσης] Lievenκαὶ τοῦ Συζύγου της (λέγω τῆς Πριγκηπίσσης διότι αὕτη ἐθεωρεῖτο τὸ κύριον τῆς Ρωσσικῆς Πρεσβείας πρόσωπον) ὁ Miraflores33 κτλ. μετ’ οὐ, ὅμως, πολύ τὸν Lieven34διεδέχθη ὁ Pozzo di Borgo35καὶ τὸν Talleyrand ὁ Maréchal Sebastiani36 οὕτινος ἡ μονογενὴς θυγάτηρ, ἡ Δούκισσα τοῦ Praslin, εἶχεν ἀναλάβει τὰς τιμὰς τοῦ οἴκου του. Ἡ Ἑλληνικὴ Πρεσβεία ἔκειτο παραπλεύρως τῆς Γαλλικῆς καὶ κατὰ τὰς χειμερινὰς ἑσπέρας ὁπότε δὲν ὑπῆρχον ἄλλαι συναναστροφαὶ ἢ δὲν μετέβαινεν ἡ Μήτηρ μας εἰς θέατρόν τι διήρχετο αὐτὰς πλησίον τῆς Δουκίσσης ἐργαζομένων καὶ τῶν δύο εἰς ἐργόχειρόν τι, καὶ οὕτω συνεδέθησαν διὰ στενῆς φιλίας, καὶ ὅτε μετὰ πάροδον ἐτῶν ὁ Δούξ ἐδολοφόνησε τοσοῦτον τραγικῶς τὴν θαυμασίαν κατὰ πάντα Σύζυγόν του37 ἡ Μήτηρ μας ἦτο ἀπαρηγόρητος. Θεωρεῖα τῶν διαφόρων θεάτρων παρεχωροῦντο ἀπαύστως εἰς τοὺς Γονεῖς μας ἀλλ’ ἡ Μήτηρ μας εἶχε προτίμησιν διὰ τὰς τραγῳδίας κατέχουσα ἤδη ἀρκούντως τὴν 30 ΣΟΦΙΑ ΤΡΙΚΟΥΠΗ
Ἀγγλικὴν ὥστε νὰ δύναται νὰ παρακολουθῇ εὐχερῶς τὰ ἐπὶ τῆς σκηνῆς ἀλλὰ καὶ τὰ μελοδράματα μὲ τὴν Grizi38 εἰς τὴν ἀκμήν της, καὶ τὴν Malibran,39 τὴν ἔθελγον. Πρὸ πάντων ὅμως ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον τὴν κατέπλησσεν ἦτο ἡ εἰς τὰς διαφόρους ἐπαύλεις τῆς Ἀριστοκρατίας διαμονή της, διότι τὸ ἀληθὲς μεγαλεῖον τῆς ζωῆς τῶν Ἄγγλων ἐν Αὐταῖς καταφαίνεται.Τὸ μέγεθος τῶν λεγομένων Ἐπαύλεων, ἀλλ’ ἀληθῶς Ἀνακτόρων. τὰ εὑρισκόμενα ἁπανταχοῦ αὐτῶν ἐσπαρμένα ἀπειράριθμα ἀριστουργήματα τέχνης καὶ πλούτου. αἱ πινακοθῆκαι των. αἱ Βιβλιοθῆκαίτων. τὰ ἀγάλματα. οἱ κῆποι. τὰ ἀπέραντα θερμοκήπια. οἱ θαυμάσιοι σταῦλοι μετὰ τῶν πολυπληθῶν ἵππων των. καὶ τὰ ἁμαξοστάσια πλήρη ἁμαξῶν πάσης φύσεως ἦσαν ἱκανὰ νὰ κινήσουν τὸν θαυμασμὸν ὄχι μόνον τῆς Μητρός μας ἥτις ἐκ τῆς ἐν «Ἀρναουτκιοή» οἰκίας της εὑρίσκετο ξενιζομένη ἐν αὐταῖς, ἀλλὰ καὶ πάσης ἄλλης Κυρίας προερχομένης ἐκ πρωτευούσης Εὐρωπαϊκῆς μεγαλουπόλεως. Τῷ καιρῷ ἐκείνῳ δὲν ὑπῆρχον τὰ σημερινὰ λεγόμενα «Week-ends», τότε ἐκαλοῦντο εἰς τὰς ἐξοχὰς ταύτας ἐπὶ διαμονῇ πέντε ἤ ἓξ ἡμερῶν, καὶ πολλάκις καὶ ἑβδομάδος ὁλοκλήρου, ἐφιλοξενοῦντο δὲ ἐν ταυτῷ, ὡς ἐπὶ τὸ πολύ, 50 ἢ 60 ἄτομα καὶ ἐνίοτε μέχρι τῶν 70. Ἐδίδοντο παραστάσεις, χοροὶ καὶ ὑπαίθριοι διασκεδάσεις ἐξερχόμενοι 31 Η ΜΗΤΗΡ ΜΑΣ
RkJQdWJsaXNoZXIy MjYz